Sanctiewet
Inleiding
Op grond van de Sanctiewet zijn in het voorjaar van 2022 sancties opgelegd aan (rechts)personen en entiteiten in Rusland en daarmee gelieerde partijen. De sanctiewet is niets nieuws. Eerder werden sancties opgelegd aan onder meer Belarus, China, De Krim, Sebastopol, Donetsk en Loehansk en Iran. Wwft instellingen die onder het Wwft-toezicht van het BFT vallen, zoals accountants, belastingadviseurs, notarissen en juridisch adviseurs zijn belangrijke poortwachters. Als poortwachter dienen Wwft instellingen alert te zijn bij het uitvoeren van bestaande opdrachten of het aanvaarden van nieuwe opdrachten waarbij dit een rol kan spelen. Ook voor gerechtsdeurwaarders heeft de Sanctiewet gevolgen.
In de Leidraad Financiële Sanctieregelgeving die het ministerie van Financiën 2020 die het ministerie van Financiën in 2020 heeft gepubliceerd wordt uitgebreid ingegaan op hoe personen, bedrijven en organisaties om moeten gaan met financiële sancties. Voorts wordt aandacht besteed aan hoe de sanctieregelgeving zich verhoudt tot de Wwft. Indien sancties mogelijk een rol spelen is het geboden om een verscherpt cliëntenonderzoek voor de Wwft uit te voeren. Indien het op grond van de Sanctiewet verboden is een transactie uit te voeren moet een (voorgenomen) ongebruikelijke transacties worden gemeld bij de FIU Nederland.
Reeds verplicht
Ook niet-financiële instellingen zoals accountants, belastingadviseurs, administratiekantoren en notarissen moeten reeds aan de Sanctiewet voldoen, hetgeen onder andere in de Specifieke leidraden naleving Wwft van 24 oktober 2018 door het BFT is aangegeven. Van deze Wwft-instellingen wordt verwacht dat zij maatregelen nemen om te voorkomen dat ze in strijd handelen met de sanctieregelingen en in voorkomende gevallen de Nederlandse, Europese en VN-sanctielijsten raadplegen.
Verscherpt cliëntenonderzoek en melden bij FIU-Nederland
Als het op grond van de Sanctiewet verboden is een transactie uit te voeren, dan dient een (voorgenomen) ongebruikelijke transactie te worden gemeld bij de FIU Nederland. Het niet voldoen aan de Sanctiewet is een economisch delict. In de leidraden is voorts aangegeven dat landen waarvoor sancties gelden, deze sancties te beschouwen zijn als geografische risicofactoren voor het cliëntonderzoek. Wwft-compliance functionarissen dienen alert te zijn op het ontwijken van sanctiewetgeving in hun organisatie.
Specifieke Leidraad naleving Wwft voor accountants, belastingadviseurs, administratiekantoren en overige instellingen (24 oktober 2018)
Specifieke leidraad naleving Wwft voor notarissen, kandidaat notarissen en toegevoegd notarissen (24 oktober 2018)
Sanctiewet voor notarissen (Wwft-instelling)
Dat de Sanctiewet ook voor notarissen (overigens Wwft-instelling) gevolgen heeft, is eveneens niet nieuw. Reeds in de Algemene leidraad Wwft en Sw van januari 2014 werd aangegeven: ‘Zo is een notaris bijvoorbeeld strafbaar als deze een verkoopakte passeert waar een persoon bij betrokken is die op een sanctielijst staat’.
Ook gerechtsdeurwaarders kunnen te maken krijgen met partijen op de sanctielijst, zowel als verzoeker of als verweerder. Daarnaast kan een partij op de sanctielijst rechthebbend zijn of worden in de door de gerechtsdeurwaarder aangehouden kwaliteitsrekening.
Naast de algemeen geldende verplichtingen geldt voor de gerechtsdeurwaarder artikel 3a van de Gerechtsdeurwaarderswet. Dit artikel verplicht de gerechtsdeurwaarder die een opdracht ontvangt tot het verrichten van een ambtshandeling waarbij de gerechtsdeurwaarder er redelijkerwijs rekening mee moet houden dat het verrichten daarvan in strijd is met de volkenrechtelijke verplichtingen van de Staat hij de minister van die opdracht in kennis stelt.
De minister kan de gerechtsdeurwaarder aanzeggen dat die ambtshandeling in strijd is met de volkenrechtelijke verplichtingen en dat de gerechtsdeurwaarder daartoe niet bevoegd is. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid heeft bevestigd dat artikel 3 Gerechtsdeurwaarderswet van toepassing is en gehanteerd wordt voor alle ambtshandelingen ten laste en ten gunste van partijen op de sanctielijst.
Een sanctielijst is een officiële openbare lijst van (rechts)personen en entiteiten waaraan sancties zijn opgelegd. De belangrijkste sanctielijsten zijn:
►De geconsolideerde sanctielijst van de EU (Consolidated Financial Sanctions)
►De Nationale sanctielijst terrorisme
►De geconsolideerde sanctielijst van de VN
De sanctielijsten wijzigen regelmatig. Op grond van uw Wwft-risicomanagement is het zaak om lijsten op uw kantoor actueel te houden. Het BFT raadt aan om naast de sanctielijst te letten op overige ongebruikelijkheden, zoals transacties die verband houden met zogenaamde ‘uitwijklanden’, ter omzeiling van de sancties. Ook poging tot het omzeilen van sanctiewetgeving dient als ongebruikelijke transactie gemeld te worden bij FIU-Nederland.
Links naar meer praktische informatie Sanctiewet voor Wwft-plichtingen
► Sanctiepakketten rond oorlog in Oekraïne
► Abonneren op Sanctie alert
► EU bevriezingslijst
► Sanctieregelingen stand van zaken 1 mei 2023
Het opzettelijk omzeilen van sancties is een misdrijf volgens de Wet op de economisch delicten (WED) en daarmee een gronddelict voor witwassen. Met andere woorden, bij transacties met betrekking tot sancties kan er mogelijk ook sprake zijn van een ongebruikelijke transactie in de zin van de Wwft (bron: FIU-Nederland jaaroverzicht 2022 paragraaf 3.1.).
De Raad van de Europese Unie heeft op 28 november 2022 bij besluit (EU) 2022/2332 aangenomen dat het schenden van een EU-sanctie voortaan wordt gekwalificeerd als een EU-misdrijf. Dit om de doeltreffende uitvoering van het Uniebeleid inzake beperkende maatregelen te waarborgen (bron: Raad van de Europese Unie).
De dienstverlening moet worden bevroren. U mag de transactie niet uitvoeren. Mocht u vermoeden dat sprake is van een overtreding van de Wwft, dan dient u dit te melden bij FIU-Nederland (bron: Leidraad Financiële Sanctieregelgeving).
De dienstverlening moet worden bevroren. U mag geen afscheid nemen van uw cliënt. Dit om te voorkomen dat de gesanctioneerde relatie elders financiële diensten af zou kunnen nemen (bron: Leidraad Financiële Sanctieregelgeving).
In de situatie dat u hebt vastgesteld dat u zaken doet met een (rechts)persoon of entiteit op de sanctielijsten, stopt u met het verlenen of ter beschikking stellen van financiële middelen of diensten aan de gesanctioneerde persoon of entiteit. Mocht u vermoeden dat de Sanctiewet-overtreding gepaard gaat met een overtreding van de Wwft, dan dient u dit te melden bij FIU-Nederland (bron: Leidraad Financiële Sanctieregelgeving).
De Sanctiewet schrijft voor uw instelling geen verplichte screeningssystemen (AO/IC) voor. De Wwft verplicht u wel tot risicomanagement. Dit kan u helpen om gesanctioneerde personen of entiteiten te identificeren (bron: Leidraad Financiële Sanctieregelgeving).
Het kan zijn dat u als accountant, belastingadviseur of advocaat wordt gevraagd om diensten te verlenen die zien op beheer, behoud, vermeerdering of vermindering van financiële bezittingen van een gesanctioneerde persoon of entiteit, of dat u als notaris een akte passeert die hier op ziet. Deze situatie kan zich, in het geval van advocaten, ook voordoen als het niet om een gesanctioneerde cliënt maar om een gesanctioneerde wederpartij gaat. Dit zijn allemaal diensten die u volgens de Sanctiewet niet aan deze relatie mag verlenen. Als u deze situaties tegenkomt, moet u de diensten stopzetten of bij aanvang weigeren. Uw risicomanagement als voorgeschreven in de Wwft kan u helpen om gesanctioneerde personen of entiteiten te identificeren en deze diensten niet (meer) aan hen aan te bieden (bron: Leidraad Financiële Sanctieregelgeving).
De Sanctiewet vereist dat er geen financiële diensten worden verricht of transacties worden gefaciliteerd voor gesanctioneerde personen of entiteiten. Een controle op die lijsten is deels in te passen in het cliëntonderzoek dat u op grond van de Wwft moet verrichten. Het ligt in de rede om bij de aanvang van een relatie na de identificatie van de cliënt te controleren of deze op een sanctielijst staat. Bij periodieke herbeoordeling van de cliënten kan deze stap ook worden ingebouwd. Daarnaast kunnen bepaalde indicaties die uit het cliëntenonderzoek komen er op wijzen dat u alert moet zijn of de persoon op een sanctielijst staat of hier wellicht in de toekomst aandacht voor moet zijn. Te denken valt aan cliënten of UBO’s uit derde hoog risicolanden in de zin van de Wwft of in geval van politiek prominente personen uit bepaalde landen. Uw risicomanagement op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering, als voorgeschreven in de Wwft, kan u zo helpen om gesanctioneerde personen of entiteiten te identificeren en geen financiële diensten (meer) aan hen aan te bieden (bron: Leidraad Financiële Sanctieregelgeving).
Naast de algemeen geldende verplichtingen geldt voor de gerechtsdeurwaarder artikel 3a van de Gerechtsdeurwaarderswet. Dit artikel verplicht de gerechtsdeurwaarder die een opdracht ontvangt tot het verrichten van een ambtshandeling waarbij de gerechtsdeurwaarder er redelijkerwijs rekening mee moet houden dat het verrichten daarvan in strijd is met de volkenrechtelijke verplichtingen van de Staat hij de minister van die opdracht in kennis stelt. De minister kan de gerechtsdeurwaarder aanzeggen dat die ambtshandeling in strijd is met de volkenrechtelijke verplichtingen en dat de gerechtsdeurwaarder daartoe niet bevoegd is. Op grond van deze bepaling kan ook gemeld worden de situatie dat er reeds eerder een ambtshandeling is verricht waardoor nu nog geld wordt geïncasseerd of door u wordt gehouden. Tenslotte kunnen andere situaties worden gemeld waarbij u redelijkerwijs potentiële schending vermoedt of daar twijfel over heeft. Meldingen kunnen gedaan worden aan de Minister van Justitie en Veiligheid, Afdeling Bestuurlijke en Juridische Zaken van de Directie Juridische en Operationele Aangelegenheden (bron: KBvG).
De minister acht het dagvaarden van een organisatie die op de sanctielijst staat kennelijk niet in strijd met artikel 3a Gdw (waaronder volgens de afspraak met de KBvG ook de sanctieregelingen vallen).
Aan de antwoorden op deze (veel gestelde) vragen in een specifiek geval kunnen geen rechten worden ontleend. Wijzigende omstandigheden kunnen tot een andere beantwoording leiden. Ten aanzien van de sanctiewet kunt u ook via het mailadres sanctiewet@bureauft.nl contact opnemen met het BFT.